RİZE İLİ, FINDIKLI İLÇESİ, ÇAĞLAYAN DERESİ AKMAN VE PAŞALAR HES’ İN EKOLOJİK DEĞERLENDİRİLMESİ

Çağlayan deresi Rize İlinin Fırtına’dan sonra en büyük deresidir. Bu derenin vadiye ve Fındıklı’ya içme suyu ve eko turizm anlamında kazandırdığı artı değerler potansiyelinin tam anlamı ile kullanılması ile daha da artacaktır. Vadi boyunca 4 köyde 1000 hanenin üzerinde yerleşim mevcuttur. İki çay fabrikası ile birlikte yoğun olarak çay tarımının hüküm sürdüğü, ancak fındık üretiminin de azımsanmayacak bir tarımsal aktivite olduğu bilinen gerçektir.

Çağlayan Deresi üzerinde PAŞALAR ve AKMAN bölgesinde yapılması planlanan regülatörlerin enerji kazanımının yanında özellikle AKMAN bölgesinden tünelle mevcut suyun % 70 inin Artvin-Arhavi ilçesi kapise bölgesinde düşünülen baraja aktarılması bu noktadan sonraki bölgenin ekolojik dengesinin bozulmasına sebebiyet vereceği unutulmaması gerekmektedir.

Zira, bu bölgeden sonra Çağlayan deresine katılan sadece 4 küçük kolu vardır. Bu kolların özellikle yazın kuruyacak düzeye kadar azalması nedeni ile suya ihtiyaç duyulan en yoğun dönemde bölgedeki sucul hayatın son bulma tehlikesi ile karşı karşıya kalacağı bir gerçektir.

Bilindiği üzere; Çağlayan Deresi Fırtına deresi ile birlikte (Seyhan ve ark, 2005) anadrom balıkların göç ettiği su kaynaklarıdır Mart- Nisan aylarında deniz alaları (S trutta labrax) bu derelere girip Ağustos-Ekim ayına kadar kalır ve yumurtladık tan sonra geri denize dönerler

Barajlar gibi regülatörlerde denizden akarsuya geçen balıkların yumurtlamak için akarsu kaynağına geçişlerini engellediği gibi, Mansap ile Kaynak arasında yumurtlama ve beslenme göçü yapan balıkların göçü nü’de engeller

Değil sadece su yetersizliği, dünyanın bir çok yerinde görülen ve resim 3 de örneği verilen balık geçitleri bile göç eden balıkların engelleri aşma zorluğu nedeni ile anaç balıkların mansap-kaynak-mansap arasındaki aşırı enerji kaybı ve yaralanma sonucu yumurta bırakamaz, hatta yumurta bırakmadan öldüğünü biliyoruz

Bu nedenle özellikle AKMAN bölgesinden suyun % 70 inin alınması ve Kapisre ye verilmesi beslenme yada yumurtlama amacı ile mansap-kaynak arasında göç eden dere alabalıkları ve deniz kaynak arasında üreme göçü eden deniz alalarının stok yoğunluğu bile yapılmadan bu endemik türün yok olmasına çanak tutulacaktır

Tüm bunlar çay tarımından sonra bölgenin yakın gelecekte en önemli gelişme alanı olacak potansiyeli olan eko turizm yok olan ekolojik denge başlamadan bitecektir

Halbuki; DOKAP projesinde bile bu bölgede eko turizm önerilmekte bölge insanına yeni ufuklar kazandıracağına inanılmaktadır

Bilinmelidir ki doğal kaynakların kullanılmasında ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasında önemli bir konu da yapılan yada yapılacak olan yatırım ile ilgili FAYDA-MALİYET analizinin yapılmasıdır Bu konuda sosyal ve ekolojik kazanım ekonomik kazanımdan daha fazla olduğu gözlemlenmektedir Bu nedenle özellikle AKMAN-KAPİSRE arasında tünelle su transferi çağlayan deresinin ekolojisini bozacağı, bölge halkını ümitsizliğe sevk edeceği ve ekonomik kazanımın, ekolojik ve sosyal zararları telafi edemeyeceği inancı ile bu projenin durdurulmasının daha uygun olacağı kanaatindeyiz

Prof Dr Kadir SEYHAN

KTÜ Deniz Bilimleri Fakültesi

Doç Dr Muzaffer FEYZİOĞLU

KTU Deniz Ekolojisi Uygulama ve Araş Merkez Müdürü

Yrd Doç Dr Davut TURAN

Rize Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi

Kaynak : http://www.findiklidereleri.com