Çoruh havzası antik kültürü ve tarihi, bölgenin sular altında kalmasıyla gerçekten sonsuza kadar tarihe gömülecek. Hiç bir yerde bununla ilgili nebir yazı, ne bir direniş çağrısı nede bir arkeolojik çalışma en azından küçük bir şeyler bari kurtaralım kaygısı. Ne acıdır ki artık rahmetli olmuş sanki de törenle "gömün ...sını satıyım" diyoruz hep birlikte...

***

Barajlar çoğu zaman gelişmenin aracı olarak gösterilir. Diğer yandan, barajların ‘iklimsel değişiklikler sonucunda flora ve faunayı olumsuz etkilediği, toprakta erozyon ve çoraklaşmaya yol açtığı, doğal, tarihi ve kültürel varlıkları bozduğu ve yok ettiği” yaşanarak görülmüştür. Bu nedenle ‘barajların refah getirmediği” görüşü, her geçen gün güçlenmektedir.

Ülkemizde barajlar denilince, hemen ardından barajların boğduğu köyler, kentler, ve antik yerleşimler akla gelir. Bir yanda insanın zenginlik ve refah içinde yaşamasını sağlayacağı var sayılan barajlar, diğer yanda ‘insanlığın geçirdiği kültürel ve toplumsal evrimini gösteren” tarihi varlıklar…

****

" Baraj sularının yuttuğu antik yerleşimlerin en çok bilineni Zeugma. Birecik Baraj gövdesinin yapımı sırasında bulunan Roma hamamı, İlk Tunç Çağ Mezarlığı, Belkıs/Zeugma’daki Roma villalarında bulunan paha biçilmez eserler sular altında kalmıştı. Şimdiye kadar Zeugma ile birlikte yüzlerce ören yeri barajlar yüzünden sulara gömülmüştür. Bu günlerde baraj sularının altında kalma tehdidi ile karşı karşıya olan iki antik yerleşim yeri; Hasankeyf ve Allianoi…

Allianoi ile ilgili son koruma kararı sayesinde, barajda su tutulması ertelendi. Allianoi şimdilik boğulmaktan kurtuldu. Ama daha henüz tehlike tamamıyla atlatılmış değil.

YENİDEN GÜNDEMDE

Geçtiğimiz yıllarda ‘Hasankeyf’in kurtulduğu” yetkili ağızlardan dile getirilmişti. Ancak bu günlerde Hasankeyf yeniden gündemde. Anlaşılan hükümetler arası ikili işbirliği çerçevesinde kredili olarak yapımı gerçekleştirilecek olan Ilısu Barajı ve HES için finansman sağlandı ve yeniden Hasankeyf’in sonu hazırlanmaya başlandı. En son haber, Hasankeyf'i yok edecek Ilısu Barajı'nı yapacak olan Nurol Firması, Internet üzerinden işçi başvurularını almaya başlamış, barajın inşaatına 2006 yılında başlanacakmış…

’Bütünlüğü korunabilmiş tek Ortaçağ kenti” olarak bilinen Hasankeyf'in ‘İnsanlığın ortak kültür mirası” niteliği tartışmasızdır. Bu değerimizin korunması, gelecek kuşaklara aktarılması, bu çağda, bu coğrafya yaşayanların, tarihsel sorumluluğudur. Kamu yöneticilerinin tarihsel sorumluluklarının yanı sıra, hukuksal sorumlulukları da vardır.

2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarına inşaî ve fizikî müdahaleyi yasaklanmış ve cezai yaptırıma bağlanmıştır.

Bunun yanı sıra, Hasankeyf ve benzeri tarihi yerler; günümüzde insanlığın ortak kültür mirası olarak kabul edilmekte ve bu değerlerin korunması için pek çok uluslararası sözleşme imzalanmıştır. Ülkemiz de bu sözleşmelerle kültür mirasının korunması konusunda taahhütlerde bulunmuştur.Bu hukuk metinlerine göre, hiç kimse, "Hasankeyf yok olabilir" kararı veremez. Hasankeyf ve diğer kültür varlıklarının korunması T.C.Devleti’nin yasal bir görevidir.

Hasankeyf Gönüllüleri Derneği tarafından yapılan açıklamada; "…Hasankeyf için henüz geç kalınmış değildir. Ilısu Barajı yapılarak da Hasankeyf’in kurtarılması mümkündür. Baraj kodu 510 metreden 479 metreye indirilirse Hasankeyf, Ilısu Barajı havzası dışında kalacaktır…” deniliyor.

Dayanışmamız şart, ‘Hasankeyf Gönüllüleri”ne kulak vermeli. Hepimizin mutlaka yapacağı bir şeyler vardır. Hasankeyf'in yok olması, bu çağda, bu coğrafyada yaşayan bizlerin çocuklarımıza bırakacağımız en kötü mirasımız olacaktır. Yok eden değil yaşatan olmalıyız.

Yeni bir yıla giriyoruz. ‘Küresel ısınma ve kirlenmenin tüm canlılarla birlikte insanın da yok olmasına yol açacağının” bilincine varılmasını, ‘doğal ve kültürel varlıkların korunduğu, insanın insanla, insanın doğayla barış içinde, özgür ve eşit paylaşıma dayalı bir yaşamın sürdüğü” bir dünya dileyelim. Bu beklentilerimizin gerçekleşmesi için yeni yılda daha fazla çabalayalım.
www.sesonline.net
Arif Ali Cangı.



*****

Ya çoruh .. nerde çoruh "gönüllüleri"? Çoruh ne zaman gündeme gelecek? Antik "Diaokhi" ülkesi, Kolkheti sulara gömülmeden sesimizi çıkarmayacakmıyız?
Yoksa bize ne mi? Gömün gitsin mi diyoruz?...