Şavşat Duvar Gazetesi Kültür ve Sanat
Çayır Biçme ve Öküz Arabası
Çocukluğumda yaz tatilini iple çekerdim.Çünkü yaztatilimi babamların köyü olan garkılop(çoraklı) köyünde geçirirdik. şavşata bir buçuk saat kadar uzakta olmasına karşın bu güzel yerde tam bir köy yaşamı sürerdi .Geceleri gazlambası ışığında odanın duvarlarına vuran gölgeler gece sohbetleri ve çay bardağının çıngırtılaıı küçüklüğüm ile ilgili ilk anılarımı oluşturur.yazın biçim zamanı yaklaşınca çayırlar koruma altına alınır yöremizde bu olaya (KORUX) etme denir.
Biçim işi diğer yörelerde imeci bizim yöremide ise ırgat tabiri ile yapılır. biçim aracına tırpan denir. tırpanın ayrılmaz aletleri örs çekiç ve masattır. örs ve çekiçle tırpanın ağzı düzeltilir ve inceltilir sonrae masatla keskin hale getirilir. biçim yapıldıktan sonra otlar kurumaya bırakılır kuruyan otları küçük küçük yığınlar halinde dirgen yardımı ile öbekler oluşturulur bunada yörmide pulul denirdi.
Daha sonrasında ise pulullar toplanarak büyükçe yığın yapılırdı.bu işlemden sonra artık yığın mereğe veya harmana taşımaya hazırdır.
Taşımayı öküz arabası tabir edilen araçla yapılır komşu evlerde olduğu gibi dedemlerinde iki iri öküztarafından çekilen bir öküz arabası vardı. Baza n doluşur komşu köylere giderdik. Yol boyunca çocuk bağrışmaları ve öküz arabası mazı gıcırtı sesinden oluşan bir ses armonisi bizlere eşlik ederdi. Hiç duymamış olanlara bu müzikli inilti sesini anlatmak sanırım olanaksız. Özellikle sabah erken saatlerde yada akşam geç vakitlerde daha iyi duyulan bu ses beni halen etkilemektedir. Tekerlekler döndükçe iki ahşabın birbirine sürtünmesi sonucu oluşan bu gıcırtılı sesin cıkmaması ve ahşabın zarar görmemesi için sabun sürülür.. Köyün yaşlıları ise daha öküz arabası görülmeden uzaklardan gelen sesinden kimin ARACI olduğunu hemen anlarlardı. öküz arabası tamamen ahşaptan yapılır.
Mazının iki ucuna takılan tümü tahta olan bu tekerler çamur tutmaması için genelde akağaçtan yapılıp, aşınmaması içinde etrafına 2 cm eninde demir çember geçirilir. Öküzler arasından geçen uzun bir üçgen şeklindeki ''ok'' anayapıyı oluşturur. Bu okun ucuna boyunduruk bindirilir. Uzun bir tahtadan oluşan boyunduruğun ortasından deri kayıştan yapılmış 'bağla sağlamlaştırılır. Heriki uçlara sambağa hayvanlar bağlanır.
AKSAMLAR; boyundurux, sambax, kayış, sami, kota, buyli, gergi, gotlux, egrica, kopo, tıkmr,mazi.geçager, yavri, sabunlux, dayax, ip, cinel dir.
Ateşin keşfinden sonra insanlık tarihinin en önemli buluşlarından biri olan tekerleğin Orta Asya'daki çoban halklar tarafından M.Ö.3000 lerde kullanılmaya başlandığı sanılmaktadır. Hayvanların evcilleştirilmesi de ilk kez buralarda olmuş, bu iki olaya bağlı olarak ilk hayvanlı arabalar yine bu topraklarda ortaya çıkmaya başlamıştır. M.Ö.3000 -2500 yıllarına ait arkeolojik araştırmalarda dört tekerli araba figürlerine raslanmaktadır. Kağnının ise ilk kez Mısır'da kullanılıp oradan yayıldığı sanılmaktadır. Yüzyıllar boyunca bir çift öküzün koşulduğu öküz arabasıı çilekeş şavşat insanının en büyük yardımcısı olmuş ve halende olmaktadır.
Bu güne kadar yöremizde bulabildiğim çalışır durumdaki kağnıları gördüm fakat ne acıdırki araçları görsemde o büyülü sesi birdaha duyabilecekmiyiz. yine teknoloji ve göçün kurbanı olmuş gibi yazık..
İRFAN YALDUZ
Biçim işi diğer yörelerde imeci bizim yöremide ise ırgat tabiri ile yapılır. biçim aracına tırpan denir. tırpanın ayrılmaz aletleri örs çekiç ve masattır. örs ve çekiçle tırpanın ağzı düzeltilir ve inceltilir sonrae masatla keskin hale getirilir. biçim yapıldıktan sonra otlar kurumaya bırakılır kuruyan otları küçük küçük yığınlar halinde dirgen yardımı ile öbekler oluşturulur bunada yörmide pulul denirdi.
Daha sonrasında ise pulullar toplanarak büyükçe yığın yapılırdı.bu işlemden sonra artık yığın mereğe veya harmana taşımaya hazırdır.
Taşımayı öküz arabası tabir edilen araçla yapılır komşu evlerde olduğu gibi dedemlerinde iki iri öküztarafından çekilen bir öküz arabası vardı. Baza n doluşur komşu köylere giderdik. Yol boyunca çocuk bağrışmaları ve öküz arabası mazı gıcırtı sesinden oluşan bir ses armonisi bizlere eşlik ederdi. Hiç duymamış olanlara bu müzikli inilti sesini anlatmak sanırım olanaksız. Özellikle sabah erken saatlerde yada akşam geç vakitlerde daha iyi duyulan bu ses beni halen etkilemektedir. Tekerlekler döndükçe iki ahşabın birbirine sürtünmesi sonucu oluşan bu gıcırtılı sesin cıkmaması ve ahşabın zarar görmemesi için sabun sürülür.. Köyün yaşlıları ise daha öküz arabası görülmeden uzaklardan gelen sesinden kimin ARACI olduğunu hemen anlarlardı. öküz arabası tamamen ahşaptan yapılır.
Mazının iki ucuna takılan tümü tahta olan bu tekerler çamur tutmaması için genelde akağaçtan yapılıp, aşınmaması içinde etrafına 2 cm eninde demir çember geçirilir. Öküzler arasından geçen uzun bir üçgen şeklindeki ''ok'' anayapıyı oluşturur. Bu okun ucuna boyunduruk bindirilir. Uzun bir tahtadan oluşan boyunduruğun ortasından deri kayıştan yapılmış 'bağla sağlamlaştırılır. Heriki uçlara sambağa hayvanlar bağlanır.
AKSAMLAR; boyundurux, sambax, kayış, sami, kota, buyli, gergi, gotlux, egrica, kopo, tıkmr,mazi.geçager, yavri, sabunlux, dayax, ip, cinel dir.
Ateşin keşfinden sonra insanlık tarihinin en önemli buluşlarından biri olan tekerleğin Orta Asya'daki çoban halklar tarafından M.Ö.3000 lerde kullanılmaya başlandığı sanılmaktadır. Hayvanların evcilleştirilmesi de ilk kez buralarda olmuş, bu iki olaya bağlı olarak ilk hayvanlı arabalar yine bu topraklarda ortaya çıkmaya başlamıştır. M.Ö.3000 -2500 yıllarına ait arkeolojik araştırmalarda dört tekerli araba figürlerine raslanmaktadır. Kağnının ise ilk kez Mısır'da kullanılıp oradan yayıldığı sanılmaktadır. Yüzyıllar boyunca bir çift öküzün koşulduğu öküz arabasıı çilekeş şavşat insanının en büyük yardımcısı olmuş ve halende olmaktadır.
Bu güne kadar yöremizde bulabildiğim çalışır durumdaki kağnıları gördüm fakat ne acıdırki araçları görsemde o büyülü sesi birdaha duyabilecekmiyiz. yine teknoloji ve göçün kurbanı olmuş gibi yazık..
İRFAN YALDUZ
Bu İçerik 8048 Kez Görüntülendi