Şavşat Duvar Gazetesi Kültür ve Sanat

Kaxan Vurmax - Tapan Etmax

Ayşenur Şahan

Kaxan vurmak (toprağı çapalamak)

Bahar aylarına girdik. Bu günlerde memlekette şimdi ekin vakti geldi. Bende istedim ki bizlerde gurbet ellerde bu özlemi gidermek için bu sayfaları arayanlar birazcık olsun hasret gidersin...

Modgamluğ zaten kıştan kurulmişti. Baharın galmasıyla talları koşmak(tarlayı sürmek) vaktida galdi çatti. Ekin için ayrılmış olan alaf (hayvanların beslenmesi özellikle tarla sürmek de gücünden yararlanılan öküzlerin yemesi için ayrılmış olan özel yem) akşamdan hazırlanmış, kapının önüne koyulmuştur. O baştan (daha şafak sökmeden) öküzların karnını bir gözal doyurduk. Modgamda galmıştur .Tabiki bir gün önceden kutan (tarla sürmekte kullanılan pulluğun biraz daha büyüğü) hazırdur. Hayden doğri tallaya.ogda (önce) napuzar(Napuzar : eve en yakın ve en verimli tarla) koşulacağki kartopi ekilsin. (bizim köyümüz biraz dağ kesiminde kaldığı için mısır ve fasulye ekimi yapılamıyor. Onlar daha çok sıcak olan köylerde olur. Bu yüzden bizi anlatacağım) Tallaya gedildi Bismillah deyilip başlandı, hayde kolay galsin heyirli olsun, bereketli olsun. Morbet burada erkek çocuklar olur genelde.Tarla sürmek ağır bir iş olduğu için, iki değil daha çok çift öküzle yapmak lazım, yoksa daha zor olur veya daha çoğ yorulur modgamlar.Öndeki öküzleri ho diyan(özküzleri idare eden ) kişi becaruğli olacağ ki diğerlari hakozdan (Hakoz : Tarla sürürken tarlanın sürülmemiş yerinin kalmaması için pulluğun aynı çizgiyle seyretmesini sağlamak) çığmasın, hakozdan, çığarsa xavrez ( Xavrez : tarlanın sürülmeden kalan yeri) olur.Sonrada kartopi ekanda (patates ekerken) irğata (ırgat) zorlamasın. Tallamız koşuldi ama bu arada çığan, kutanın çığarduği tero( Tero, Atol : Topraktan çıkan bitki kökleri)kabuğlarıni soyup yemsi çoğ tatli oludi. Taze kartopi çıkardi (toprak atlında kışın kalan patates, ki tadı bir başkadır.) Tallamız hazırlandı, ekmağ içun.Tağıl(tağıl:Tahıl. Buğday veya arpa)atılmaya başlandı hayırlısı Allah tan. Kartopiluğ için ayrılan yer ekilacağ ama, tek başina yaplağ iş degil bu . Köydaki kızlarımıza gelinnarimıza bir gedağ bağağ.işleri varmi, galabilacağlarmi irğatluğa. ‘Benda size galurum ‘deyip 5-10 kişi bulduğ çoğ şükür. Kazmay alan tallaya galiyer. Başladuğ kartopi kuylarını açmaya tallada. (patatesi ekebilmek içim toprakta belli aralıklarla çukurlar açmak) derkan bir iki koldan sonra tarla bitti. Yani kuylari açtuğ. Sıra galdi kapatmaya ama yemek yemeduğ mola. Ahada kete galiyer baxın. Taze bahar yoğurdinan içli kete (şavşat yöresine ait özel hazırlanan ekmek. Vakti gelince onu da yazarız inşaallah.) yemektan sonra kuylarımızı kapadağki yağmur galiyer hayden biraz ecela edin, yoğsam islanuruğ.

Hepizdan Allah razı olsun. Bu arada tallay tapan (tallay tapan etmağ : Sürülen tarlanın tohum atıldıktan sonra düzülme işlemi. Tohumların kapanması gerek ki kuşlar toplamasın. Tapan : Üçgen şeklinde, geniş tarafi toprağa uç kısımlarından öküzlerin bağlı bulunduğu boyunduruğa bağlı bir alet ve peşinden toprağın daha güzel ve dümdüz olması için adeta süpürme işlemi yapan tat denilen genelde meşe ağacının yapaklı olanı tercih edilir.) etti bizimkilar. 20 gün sonra ekilan kartopinin (patatesin) kaxanı(çapası) galdi. İrğati topladim gena bu daha kolay olan bir işlem. Sadeca toprağı kaxan(çapamak) etti, gettilar. Ama ektuğumuz kartopilari kesmadan dikkatlica. Derkan bizim kartopilar böyüdü yani yaprakları açılmaya başladı, bunun boğaz dolumi var gena irgat yani imece. Siz olmasaz benim işim yaştur (işim çok zordur.) Yeşil yaprakların daha düzgün durması için her tarafından dikkatli ve orantılı bir şekilde doldurduğ tam bir minik tepecik oldu.Sene kurak olursa çok doldurdun güneştan etkilanmaz, çoğ doldurdun yağmurdan daha az etkilanur.Çığarmayada hepizi bekliyerim. Beraber çığarağ kartopiyi ki. kazan koyağ tallada...

KALIN SAĞLICAKLA...

Bu İçerik 9608 Kez Görüntülendi

Yorumlar

Öktem Aydın

TEŞEKKÜRLER

Öktem Aydın - 10 Nisan 2006
VURUR KAĞANI Tarlaya ekildi beyaz kartopi, Toplandı ırgatlar vurur kağanı. Kimi türkü söyler kimisi mani, Toplandı kız gelin vurur kağanı. Napuzar tarlada toplandı kızlar, Aklıma geldikçe yüreyim sızlar, Ayşenur hanımda güzel yazılar, Yazarak tarlada vurur kağanı. Teşekkürler canım. Kağanını vurdun kartopinin, birda güz galsada yesağ, ama ben formada iştarım. Eline sağlık, üzülelimmi sevinelimi bilmiyorum, çok duygulanıyorum, ne yapalım hayatın gerçekleri bunlar, geçmişimizi unutmuyoruz, unutamıtoruz. Geçmişini unutanın, geleceyi olmaz Öktem aydın
Turan Orakçı

YAKMAYALIM

Turan Orakçı - 3 Nisan 2006
Bu kadar kültürümüzü yaşatan MEREK lerimizi son yıllarda kışlık odun olarak değerlendiriyoruz. yapmayın komşular üç beş sac alsak üstünü örtsek durur yıllarca . Ne olur yakmayalım. turan orakçı turan2113@hotmail.com

Kültür ve Sanat Üye Listesi