TMMOB, Artvin Kültür Derneği´nin talebi üzerine, Artvin Şavşat ilçesi Papart havzasında kurulması planlanan hidroelektrik santrallerle ilgili bir rapor hazırladı.

Artvin Kültür Derneği´nin talebi üzerine, TMMOB Yönetim Kurulu 12 Ekim 2008 tarihli toplantısında Şavşat´ta kurulması düşünülen HES konusunda ÇED Raporu hazırlanması ile ilgili komisyon kurulmasına karar verdi. Söz konusu komisyon; Korhan Altındal (ÇMO), Necati İpek (EMO), Bahadır Acar (EMO), Işıkhan Güler (İMO), Hakkı Atıl (JMO), Şayende Yılmaz (MMO), İsmail Küçük (Meteoroloji MO), Semiha Demirbaş (Peyzaj MO) ve Mehtap Ercan (ZMO)´dan oluştu.

Komisyon, konuya ilişkin çalışmalarını tamamlayarak bir rapor hazırladı.

Artvin Kültür Derneği´nin Şavşat İlçesinin Papart Havzasında Kurulması Planlanan Hidoelektrik Santraller ( Hes) İçin İnceleme Başvurusu Üzerine Hazırlanan Değerlendirme Raporu

TMMOB´ye Artvin Kültür Derneği´nce yapılan başvuru sonrasında, TMMOB Yönetim Kurulu´nca bir çalışma komisyon oluşturulmuş, bu komisyon gerekli incelemeleri yaparak aşağıdaki tespitlere ulaşmıştır.

1- Hidrolik enerjiden en verimli şekilde yararlanmak enerjide dışa bağımlılığı azaltacağı gibi temiz enerji kaynaklarının harekete geçirilmesi bakımından da önemlidir. Ancak, "4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu" ile bu Kanuna istinaden çıkarılan "Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği" ve "Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik"le birlikte HES uygulamaları çok farklı boyutlara ulaşmış durumdadır. Bu gelişim ülke kaynaklarının en verimli şekilde kullanımını değil, aksine bireysel/şirket karlarını/çıkarlarını koruyacak şekilde gelişmektedir.

2- Hidrolik enerji üretiminin planlanması sadece düşü ve mevcut su potansiyeli üzerinden yapılamaz. Hidro elektik santraller ile ilgili planlama süreci , havza temeline dayanan, o havzanın doğal değerlerini, o havzadaki doğal varlıkları inceleyerek, bir değerlendirmeyi temel almak zorundadır. Bu bağlamda, havza özelinde, doğal, kültürel ve sosyal, ekonomik etkenler de dikkate alınarak, su potansiyelinin öncelikli kullanımları belirlenmeli, bu verilere dayanarak HES´lerin planlanmasına karar verilmelidir.

3- HES´ler çok basit şekli ile suyun yeterli düşü sağlayabileceği noktaya kadar taşınarak enerji elde edilmesi anlayışıyla planlanamaz. Burada doğal su yatağındaki canlıların yaşamlarının bozulmadan devamı için gerekli olan suyun sağlanmasına öncelik tanınmalıdır.

4- Bu noktada, gelecek projeksiyonu, HES´in ileri yıllar nüfus artışına bağlı olarak uzun erimli planlanması da önem taşıyan başka bir husustur.

5- HES Projesi´nin gündeme geldiği bölgede, gelecekteki nüfus artış projeksiyonları da göz önüne alınarak, su potansiyeli, suyun değişik ihtiyaçlar için kullanım miktarları ( içme ve kullanım suyu, tarım, sanayi vb) ve buradan hareketle HES için gerekli olan su miktarı yerel ve bölgesel anlamda göz önüne alınmak durumundadır. Son durumda, kullanılması muhtemel içme öncelikli su paylaşımı sağlandıktan sonra arta kalan su ile HES pojeleri geliştirilmelidir.

Bu genel belirlemelerden sonra, raporlar, ekleri ve resmi kurumlara yapılan başvuru dilekçeleri incelenerek;
a- Artvin İli Şavşat İlçesi sınırları içerisinde Papart Havzası´nda yapılması planlanan beş adet HES için genel bir havza planlamasının yapılmadığı,
b- Bölgedeki su ihtiyaçlarının belirlenmediği,
c- Bu santral yerleri için hidrolojik verilere ilişkin ölçümlerin yeterli olmadığı sadece teorik hesaplamalarla değerlerin elde edildiği,
d- Dere yatağına bırakılacak su miktarlarının izafi değerler olduğu,
e- Bölge dernekleri ve platformlarınca resmi kurumlara yapılan başvurularda söz edilen "karşı gerekçelerin" gerçekçi ve doğru olduğu ,

belirlenmiştir.

Ayrıca, herhangi bir yatırım sürecinde, planlama aşamasından sonra, Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) sürecinin başlatılması, bilimsel gerçeklere, kamu yararına dayanan bir şekilde, katılımcı bir sürecin işletilmesiyle mümkündür.

Bu noktada, söz konusu projelerde, projenin kendisi olmadan ÇED hazırlanamayacağı çok açıktır. Bu yönüyle bakıldığında HES´lerdeki asıl sorunlardan bir taneside HES´lere ilişkin hazırlanan ÇED raporlarında yeterlilik belgesinin asıl projelerde istenmemesidir. Yetkisiz kişlerce hazırlanmış olan ( projeji hazırlayanların mühendis olup olmadığı yada hangi meslek disiplinlerinden olduğu belli olmayan) projeyi temel alarak hazırlanan ÇED´in geçerliliğinin olamayacağıdır. Özellikle HES´lerde (proje ve ÇED) bu sorun devam etmektedir. Asıl projenin hazırlanmasında teknik yeterlilik sorgulanmadığı için (bu yeterliliğin olmadığı demektir) proje esas alınarak ÇED hazırlanamaz. Bu bakımdan da HES´ler için hazırlanan ÇED´lerin teknik yeterlilik durumu belirsizdir. Belirsizlikler üzerine hazırlanan ÇED´lerin kabulu söz konusu olamaz.


Raporu Hazırlayanlar:

Korhan Altındal (ÇMO)
Necati İpek (EMO)
Bahadır Acar (EMO)
Işıkhan Güler (İMO)
Hakkı Atıl (Jeoloji MO)
Şayende Yılmaz (MMO)
İsmail Küçük (Meteoroloji MO)
Semiha Demirbaş (Peyzaj MO)
Mehtap Ercan (ZMO)